Hisse senedi rehin sözleşmeleri damga vergisine tabi midir?

Kaynak arayışındaki şirketlerin alternatif finans yaratma çabaları farklı finansal araçların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Tabi yaratılan finansal araçların işlem maliyetinin düşük, likiditesinin ise yüksek olması taraflar için tercih nedeni olarak ortaya çıkmaktadır.

Şirketlerin finansman yaratmak için tercih ettikleri yöntemlerden bir tanesi de hisse senetlerini rehin vererek karşılığında nakit sağlamalarıdır. Bu yöntem kredi verenler tarafından da tercih edilmektedir. Hisse senetlerinin rehin verilmesinin damga vergisinin konusuna dahil olup olmaması ise ortaya çıkan masraflar açısından önem arz etmektedir. Şirketler ise finansman arayışında oldukları böyle dönemlerde bir de damga vergisi yüküne katlanmak istememektedirler. Hatta damga vergisi doğduğu için işlemden imtina edildiği durumlar da bulunmaktadır.

Bilindiği üzere, Damga Vergisi Kanunu’nda hangi kağıtların damga vergisinden müstesna olduğu sayılmış olup, bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kağıtlar ile bu kağıtlar üzerine konulacak şerhlerin (kredilerin kullanımları hariç) damga vergisinden istisna edileceği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca Harçlar Kanunu’nda, anonim, eshamlı komandit, limited şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nev’i değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler ile Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (Bu kooperatifler ile Kredi Garanti Fonu İşletme ve Araştırma Anonim Şirketi tarafından bankalardan kullandırılacak krediler için verilecek kefaletler dahil) bankalar, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin temini ve bunların teminatları ile geri ödenmelerine ilişkin işlemlerin harçlardan müstesna tutulacağı hükmü yer almaktadır.

Konu ile ilgili Damga Vergisi Sirkülerleri’nde, kanun kapsamındaki kredi tanımına Bankalar Kanunu’na göre kredi olarak kabul edilen nakdi krediler ile teminat mektupları, kefaletler, aval, ciro ve kabuller gibi gayrinakdi kredilerin gireceği, akreditiflerin de bu kapsamda değerlendirileceği, söz konusu istisna kapsamında kullandırılan kredinin teminatına ilişkin olarak düzenlenen kâğıtlar ile bu amaçla yapılan işlemlere münhasıran kullandırılan krediye ilişkin olması kaydıyla istisnanın uygulanması gerektiği açıklanmıştır.

Buna göre, damga vergisi ve harç istisnası uygulanması yönünden krediye ilişkin düzenlenen kâğıdın münhasıran, kredinin alınması, teminatı veya geri ödenmesi amacıyla düzenlenmiş olması ve ayrıca bu kâğıtta kredi borcu dışındaki genel mahiyetteki borçlarla ilgili belirlemelere yer verilmemesi gerekmektedir.

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümlerinde de anlaşılacağı üzere, bankalar, yurtdışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilerin teminine veya bunların teminatına ya da geri ödenmesine ilişkin olmaları koşuluyla yapılan işlemlerin harçtan ve düzenlenen kağıtların damga vergisinden istisna edilmeleri gerekmektedir. Hisse senedi rehinleri bu kapsamda yapılmış olmaları kaydıyla damga vergisi ve harçtan muaf tutulacaktır.

Hisse senedi rehin sözleşmesinin tarafl arından birisinin bankalar, yurtdışı kredi kuruluşları ve uluslararası bir kuruluş olmaması halinde ve kredi kullanılmasına ilişkin olmaması halinde damga vergisi doğacaktır. Örneğin şirket finans sağlamak amacıyla üçüncü kişilere hisse senedi rehini yapar ve karşılığında borç para alırsa söz konusu işlem damga vergisi ve harca tabidir.

Çünkü amaç finans sağlamak olsa bile kullanılan paranın kredi olmaması ve kullandıranın da banka vb. bir kurum olmaması nedeniyle işlem damga vergisi ve harca tabi olacaktır.

Burada esas olan hisse senedi rehin sözleşmesinin, münhasıran bankalardan kullanılan kredinin temini ve geri ödenmesine ilişkin olarak düzenlenmesi gerektiğidir. Aksi takdirde damga vergisi ve harç ödenmesi kaçınılmaz olacaktır.