Tobin vergisi geri geldi, ama haberimiz yok

Yılmaz SEZER Güncel Group Yönetim Kurulu Başkanı

7Aralık 2019 tarihli 30971 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Kanun ile Dijital Hizmet Vergisi, Konaklama Vergisi, Değerli Konut Vergisi derken araya gizlenmiş olan Tobin Vergisi’ni ihmal ettik. Söz konusu kanunun dördüncü bölüm madde 8’de “gider vergileri Kanun’un 33’üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan binde biridir ibaresi binde ikisidir şeklinde ve ikinci fıkrasında yer alan yukarıdaki oranları aşmayacak şekilde yeniden tesbit etmeye yetkilidir ibaresi kambiyo muamelesinde on katına vergiye tabi diğer muamelelerde ise kanuni seviyesine kadar artırmaya yetkilidir şeklinde değiştirildi.

Söz konusu madde hükmü ile kambiyo muamelelerine ilişkin banka ve sigorta muameleleri vergisinin oranı binde iki olarak değiştirilmekte ve spekülatif amaçlı döviz alım satımının önlenmesini teminden bu vergi oranına yönelik Cumhurbaşkanı’na verilen yetkiler yeniden düzenlenmektedir. 23.05.2020 tarihli ve 2568 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile kambiyo muamelelerinde satış tutarı üzerinden %1’e çıkarıldı. Yani binde 2 olan oran, yüzde 1 olarak değişti. Artık 100 dolar kendimize alırken 1 dolarda devlete alacağız.

Kısa vadeli spekülasyonları engelleme ve uzun vadeli yatırımları teşvik etme konusundaki vergi uygulama önerisi Keynes’e kadar dayanmakta. Ancak süpekülatif amaçlı işlemleri ve sermayeyi vergilendirme fikri esas olarak James Tobin tarafından dillendirilmiştir. Tobin 1970 yalında Nobel ödülü alan iktisatçıdır. Spekülatif amaçlı işlemlerin vergilendirilerek istikrarsızlığa neden olmasını önlemek için ileri sürülmüş bir politika aracı olarak değerlendirilmiştir. Tobin, kısa vadeli sermaye hareketlerinin maliyetlerini artırarak spekülasyonu azaltmayı amaçlamıştır. Tabi bu vergilendirmenin amacına ulaşabilmesi için tespit edilen vergi oranın doğru olarak tespit edilmesi gerekmektedir. Tobin, piyasa dalgalanmalarını kontrol edebilmek ve kısa vadeli sermayenin aniden çıkışından kaynaklanan riskleri azaltmak için dövizli işlemler üzerinden %0.1-%0,5 arasında vergi alınmasını önermiş daha sonrada bu oranın maksimum %1’e çıkabileceğini savunmuştur. Tobin’in son önerdiği ve olmasını savunduğu oran ise %0.2 dir. Tobin vergisinin spekülasyonları caydırma ve gelir sağlama fonksiyonları olduğundan söz edilse bile, spekülatif amaçlı sermaye hareketlerini dünya çapında uygulanmadığı sürece caydırıcılığının olmadığı baskın olarak dillendirilir. Vergi kaçırma ve vergiden kaçınma reflekslerine neden olur. Sermaye vergisiz bölgelere kaçar. Bu nedenle getirilen Tobin vergilerinin amacına pek uygun olmayacağı bir miktar gelir yaratıcı özelliği olsa bile, kaçırdığı sermaye nedeniyle bununda anlamlı olmayacağı, dolayısıyla attığımız taşın ürküttüğümüz kurbağaya değmeyecektir.